رباط شرف؛ قدیمی ترین کاروانسرای پارسی با تزئینات بی نظیر

رباط شرف از جمله کاروانسراهای زیبای شهر سرخس در استان خراسان رضوی است. ساخت این کاروانسرا به قرن یازدهم تا آغاز قرن سیزدهم میلادی (دوره های سامانیان، سلجوقیان و خوارزمشاهیان) مربوط می شود. بنابراین، می توان ادعا نمود که کاروانسرای مزبور از جمله قدیمی ترین کاروانسراهای ایران می باشد. وجود کتیبه ای در سردر ورودی این کاروانسرا که تاریخ ۵۴۹ هجری قمری روی آن حک شده است، گواهی بر این ادعاست.

این بنا در حاشیه جاده قدیم نیشابور-سرخس (جاده ابریشم) و شش کیلومتری جاده سرخس-مشهد قرار دارد. همچنین، بنای مزبور پس از تپه های کم ارتفاع روستای شورلق قرار گرفته است. این روستا از جمله روستاهای شهر سرخس در استان خراسان رضوی می باشد. بنای مزبور به دلیل خصوصیات معماری زیبا و تزیینات آجرکاری و گچ بری بی نظیر، در سال ۱۳۲۱ خورشیدی، به ثبت ملی ایران رسید.

مختصری در مورد تاریخ ساخت و مرمت رباط شرف

این بنا در قرن یازدهم میلادی توسط شخصی به نام شرف الدین ابو طاهر بن سعد الدین علی القمی ساخته شد. مطابق مدارک و متون تاریخی، ایشان مدتی حاکم شهر مرو بود که یکی از شهرهای باستانی ایران می باشد.

سپس، شرف الدین به سمت صدراعظم سلطان سنجر (یکی از حاکمان سلجوقی) منصوب شد. بنای مزبور از جمله سازه های دوران سلطان سنجر سلجوقی است.

طبق گفته های باستان شناس معروف فرانسوی، آندره گدار، رباط شرف در سال ۱۱۵۳ میلادی، توسط غزها (ترکان آغوز) مورد حمله قرار گرفت. در طی این حمله، قسمت هایی از بنای مزبور ویران شد. با این وجود، این بنا یکسال پس از وقوع این حمله، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت.

سبک معماری و تزیینات

این رباط، بنایی مستطیلی شکل است که در ابعاد ۱۰۹ × ۶۳ ساخته شده است و مساحتی در حدود ۴۶۴۴ متر مربع را دربر می گیرد. کاروانسرای مزبور دارای دو صحن (حیاط)، شش برج و دو نیایشگاه می باشد که به زیبایی آن افزوده اند. بنای مذکور با مصالحی همچون آجر و گچ ساخته شده است. با این وجود، شکل ظاهری آن شبیه یک دژ (قلعه) بزرگ و قسمت داخلی آن مشابه کاخی زیبا جلوه می کند.

با عبور از درب ورودی این بنا که دارای سردری حاوی کتیبه با تزیینات آجرکاری است، به صحن اصلی آن وارد می شویم. هر دو صحن بنای مزبور، دارای چهار ایوان به شکل چلیپا (صلیب) و شبستان است. شیوه آجرچینی این ایوان ها به همراه کتیبه های آن جالب توجه هستند.

صحن اصلی رباط شرف به شکل مربع می باشد که گمان می رود برای عبور و مرور ماموران حکومتی کاربرد داشته است. در میانه این صحن، آثاری از یک حوض بزرگ مشاهده می شود.

علاوه بر آن، در اضلاع جنوبی حیاط مزبور دو اصطبل وجود دارند که در گذشته برای نگهداری از چهارپایان (اسب های مسافران) مورد استفاده قرار می گرفتند. همچنین، در طرفین این حیاط دهلیزهایی تعبیه شده اند که مسافران را در آنها اسکان می دادند.

دومین حیاط این رباط مستطیلی شکل می باشد و در اطراف آن اتاق هایی برای نگهبانان وجود دارند. گفته می شود که این حیاط برای عبور و مرور مردم و مسافران عادی کاربرد داشته است.

علاوه بر آن، بنای مزبور دارای دو مسجد با محراب های بسیار زیباست. هر کدام از این محراب ها تزییناتی از آجرچینی دارند و هردو دارای کتیبه های گلی و گچی می باشند. علاوه بر محراب، سردرهای ورودی و قسمت های زیر گنبد به وسیله تزیینات آجرچینی مزین گشته اند. لازم به ذکر است که کتیبه های این بنا که مربوط به دوره سلجوقی می باشند، همگی دارای تزیینات آجرچینی هستند.

علاوه بر آن، تزیینات گچ بری این بنا نیز حائز اهمیت اند که در جای جای آن مشاهده می شوند.

رباط شرف با داشتن تزیینات آجرچینی به موزه آجرکاری کشور معروف شده است. علاوه بر آن، در گذشته کاروانسرای مزبور بنا به علتی نامعلوم به آبگینه یا آبگیر شهرت داشته است.

این رباط که بیشتر به دوره سلجوقی نسبت داده می شود، به سبک معماری رازی بنا شده است. سبک رازی شیوه ای از معماری است که از شمال ایران آغاز شده است. با این وجود، این سبک در شهرهای ری (از جمله کهن ترین شهرهای جهان) و راز (یکی از شهرهای خراسان شمالی) گسترش یافته است.

بازدید از قدیمی ترین کاروانسرای ایران با تزیینات آجرکاری زیبا را از دست ندهید

اگر به ایرانگردی علاقه دارید و می خواهید از بناهای قدیمی و زیبای کشورمان بازدید داشته باشید، رباط شرف یکی از پیشنهادهای ما به شماست. این بنا به دلیل داشتن تزیینات آجرچینی و گچ بری، یکی از مقاصد مهم گردشگری این استان می باشد.

در صورتی که با تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی عازم شهر سرخس هستید، حتما از این کاروانسرای زیبا دیدن کنید. ″دستی بر ایران″ که در زمینه معرفی جاذبه های گردشگری خراسان رضوی فعالیت دارد، شما را به بازدید از رباط شرف در این استان دعوت می کند.

رباط شرف کجاست؟

این کاروانسرای قدیمی در ۴۵ کیلومتری شهرستان سرخس، در نزدیکی روستای شورلق، در استان خراسان رضوی قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این رباط را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره رباط شرف

اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.