این جشن مقارن با نوروز است و ازجمله آداب و رسوم ایرانی است که همچنان پابرجاست. شاید دلیل اینکه اولین ماه سال، فروردین نام گرفته است وجود همین جشن باشد. در واقع، جشن فروردینگان در ده روز پایان سال، یعنی پنج روز پایان اسفند و روزهای «اندرگاه یا پنجه دزدیده» برگزار می‌شده است.
ارتباط جشن فروردینگان با نوروز و جشن فَرَودگ
با توجه به اینکه عید نوروز در آغاز فروردین و جشن فَرَودگ در نوزدهم فروردین برگزار می‌شود، این جشن‌ها با جشن فروردینگان در هم می‌آمیزند. این امکان وجود دارد که میان این سه جشن ارتباط و پیوندهایی وجود داشته باشد؛ اما گمان بر این است که هرکدام جشنی مجزا هستند.
گفتنی است که هر سه جشن با مراسم خاص خود و برای موضوعی اصلی برگزار می‌گردند. در واقع، پایهی اصلی آنها دربارهی انسان و روان او یا فَرَوَهَر است. همچنین، جشن آتش‌افروزیِ پایان سال، موسوم به چهارشنبه‌سوری، از اضافات این جشن‌ها، بهویژه جشن فروردینگان به شمار می‌رود.
فروهر چیست؟
براساس تعالیم دین زرتشت، وجود آدمی از پنج نیروی مینوی تشکیل شده است که نیروی پنجم، «فروشی یا فروهر» نام دارد. بهترین معنای این کلمه، محافظ، نگهبان، پاسبان و پشتیبان است.
در واقع، فروهر به نیرویی اطلاق می‌شود که با هدف پشتیبانی و حفاظت از آفرینش نیک از سوی اهورامزدا آمده است. این بارقه‌ی الهی نهتنها برای انسان، بلکه به همه‌ی آفرینش از قبیل گیاهان، جمادات، انسان و اجرام سماوی نیز تعلق می‌گیرد.
به‌عقیده‌ی زرتشتیان، زمانی که این فروهر یا فروش متعلق به فردی نیک و پارسا باشد، پس از مرگ به جهان بالا و عالم مینوی بازمی‌گردد. در صورت شرور و بدکار‌بودن فرد، مدتی در برزخ باقی می‌ماند تا از آلودگی پاک شود؛ سپس از آنجا به عالم مینو و جایگاه نور عروج می‌کند.
زمانی که دوران زندگی هر جزئی از آفرینش اهورایی پایان می‌یابد، فروهرِ آن به مبدأ خود یعنی نزد پروردگار بازمی‌گردد. خود اهورامزدا «نورالانوار و فروهر کل» است. او در هر جزئی از آفرینش خود بارقه یا ذره‌ای از نیروی شگفت خود را برای پشتیبانی و محافظت قرار می‌دهد که از آن به فروهر یاد می‌شود. از پنج نیروی وجود آدمی، فروهر یگانه جزء یا نیرویی است که به مبدأ خود بازمی‌گردد.
جشن فروردینگان؛ جشن نزول فروهرها
از جشن فروردینگان بهعنوان جشن نزول فروهرها یاد می‌شود که با ششمین گاهنبار از جشن‌های سالیانه‌ی ایرانیان شرقی یا «گاهنبار هَـمَـسپَـتمَدُم» مقارن است. برگزاری این جشن پیش از زرتشت نیز معمول بوده است.
به باور زرتشتیان، آفرینش در شش مرحله (هنگام) انجام شده است. ششمین مرحله از آفرینش به خلقت انسان مربوط می‌شود. در واقع، خداوند در این مرحله جهان مینوی یا فروهر را می‌آفریند.
پس از آفرینش قالب و شکل مینوی و غیرمادی، همه‌ی نباتات و جمادات و جانداران، سه هزار سال در جهان آخرت در سکون بوده‌اند. در زمین نیز اهریمن زندگی می‌کرده و در آن به زشتی و بدی می‌پرداخته است.
سپس، خداوند به فروشیان فرموده است که هر زمان اراده کنند می‌توانند در زمین ظاهر شوند و با بدی و زشتی به پیکار بپردازند؛ آنها نیز قبول کردند. بنابراین، در ششمین گاه آفرینش، یعنی همسپتمدم، به‌اراده‌ی خداوند، در قالب مادی خود به زمین فرود آمدند.
این نزول در پنج روز پایان سال اتفاق می‌افتد. بنابراین، در این ایام مردم جشنی با عنوان جشن فروهرها یا جشن فروردینگان برگزار می‌کنند.
مراسم انجام‌گرفته در روز جشن
به‌عقیده‌ی زرتشتیان، فروهرهای درگذشتگان در روز جشن هر سال، به خانه‌های خود نزول می‌کنند تا به دلایلی از قبیل خوشی، شادمانی، راستی، درستی، دینداری، پهلوانی، خیر و برکت و ثروت و شوکت بازماندگان، به شادی بپردازند.
بازماندگان نیز خانه‌های خود را نظافت می‌کنند و انواع نقل‌و‌نبات و شیرینی و سبزه و خوراکی و نوشیدنی‌ها را در اتاق و بام خانه‌های خود قرار می‌دهند. آنها سعی می‌کنند که همواره دشمنی‌ها را به دوستی مبدل گردانند و از یکدیگر حلالیت می‌طلبند تا فروهرها و روانشان شاد شوند. به‌عقیده‌ی آنان، این فروهرها برایشان دعای خیر می‌کنند و به یاری آنها می‌آیند.
از مهم‌ترین مراسم این جشن می‌توان به افروختن آتش اشاره کرد. در بیشتر جشن‌ها، افروختن آتش مقدس و ستایش ویژه‌ی آن در آتشکده‌ها و خانه‌ها، جزو مراسم اصلی به شمار می‌رود. جشن فروردینگان نیز در شب اول پنجه، با افروختن آتش روی بام‌ها و معابر آغاز می‌شود.
پس از اسلام، آغاز جشن پنجه یا فروردینگان به چهارشنبه‌سوری مبدل شده است. ازآنجاییکه اعراب چهارشنبه را نحس و نامبارک می‌پنداشتند، بهجای جشن نزول فروهرها، جشن چهارشنبهی آخر سال را برگزار می‌کردند.
ایرانیان مطابق با سنت دیرینهی خود پس از ساسانیان، شب اول پنجه را با آتشافروزی جشن گرفتند. این روز با شب چهارشنبهی آخر سال مصادف بود و به همین دلیل، بعدها به چهارشنبه‌سوری شهرت یافت.
مطابق با نوشته‌های کتاب «اوستا»، جشن فروردینگان به‌مدت ۱۰ روز، یعنی دو پنجه ادامه می‌یافت. پنجهی اول مربوط به پنج روز آخر اسفند و پنج اندرگاه یا کبیسه است. پنج روز بعدی نیز با روزهای آغاز سال مقارن می‌شود.
دو جشن با یک نام
در ایران باستان، ماه فروردین، ماه جشن و شکرگذاری بوده است. افزون بر جشن فروردینگان یا جشن فروردگان که پیشتر شرح داده شد، جشنی به همین نام در روز نوزدهم فروردین برپا می‌شود. در واقع، این جشن، جشن ماهانه‌ی فروردین است. ایرانیان، در هر ماه، روز همنام ماه را به جشن می‌گذراندند. این روز در فروردین مصادف با نوزدهم ماه است و به آن فروردینگان نیز گفته میشد.
امروزه این جشن ماهانه را «فرودگ» می‌گویند. درگذشته گورستان عمومی وجود نداشت و مردم مردگان را در گورستان دفن نمی‌کردند؛ ازاینرو، همه‌ی مراسمها در خانه‌ها برگزار میشد. امروزه در روز فروردگان، در گورستان مراسمی عمومی برای شادی روان درگذشتگان برگزار می‌گردد.
این روز نیز مانند فروردینگان، روز فروهرها و فروشی‌ها و ارواح درگذشتگان است. ارواح در این روز مهمان خانه‌ی خویش خواهند بود و از خوراک و نوشاک حاضرشده برایشان بهره خواهند برد. خوشبوکردن خانه با سوزاندن چوب‌های معطر از آیینهای این روز است.
جشن فروردینگان را بیشتر بشناسید
این جشن ازجمله جشن‌های باستانی است که زرتشتیان برگزار می‌کنند. جشن‌های فروردگان در میان ایرانیان بسیار مهم و باارزش بوده است و حتی پادشاهان نیز ملزم به رعایت دقیق آداب و رسوم آن بوده‌اند. پس از اسلام این جشن‌ها در قالب چهارشنبه‌سوری و زیارت اهل قبور در پنج‌شنبه و جمعه‌ی آخر سال و اهدای خوراکی و خیرات برای شادی روح مردگان، در میان مردم باقی ماند.
پرسش‌های متداول درباره جشن فروردینگان
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
جشن فروردینگان چه روزی است؟
در دو زمان این جشن برگزار می‌شود: جشن فروردگان که در ده روز برگزار می‌شود و شامل پنج روز آخر اسفند و پنج روز ابتدای فروردین است؛ جشن ماهانه‌ی فروردینگان که امروزه فردوگ نامیده می‌شود و در روز نوزدهم فروردین برپا می‌شود. در هر دو جشن برای شادی روان درگذشتگان کارهایی انجام می‌شود، ازجمله سوزاندن چوب‌های خوشبو و تمیزکردن خانه و تهیه‌ی خوراک و نوشاک گوارا.
کدام رسم امروز ما میراثی از جشن فروردینگان نیاکان ماست؟
می‌توان آیین چهارشنبه‌سوری و برافروختن آتش در آن شب را تغییریافته‌ی این جشن در بعد از اسلام دانست.
