تهران

اکثر افرادی که به ایران سفر می‌کنند، در ابتدای سفر خود از جاذبه های گردشگری تهران، پایتخت ایران، بازدید می‌کنند. بسیاری از هموطنان ایرانی نیز، علاقمند هستند که دیدنی های تهران را ببینند. اگرچه تهران در گذشته‌های دور با این نام شناخته نمی‌شده است، اما بازدید از جاذبه‌های تاریخی و طبیعی تهران به دلایل زیر قویا توصیه می‌شود:

• می‌توانید در این شهر با سبک زندگی مدرن در ایران آشنا شوید،
• می‌توانید به موزه‌های جالب و جذابی بروید،
• می‌توانید راهی طبیعت متنوع (از کوه تا کویر) اطراف این شهر شوید،
• و دلایلی دیگر.

در نتیجه، زمانی که تصمیم دارید تا سفری به تهران داشته باشید، پتانسیل‌های این شهر عظیم را در نظر داشته باشید.

جغرافیای تهران

این شهر در کوهپایه‌های البرز قرار گرفته است. ارتفاع تهران از سطح دریا حداقل ۹۰۰ متر و حداکثر ۱۸۰۰ متر است.

تهران در شیبی قرار گرفته است که اگر به سمت شمالی ‌ترین نقطه شهر بروید، بهترین مکان برای زندگی را خواهید یافت زیرا دما در آن نقطه چند درجه خنک‌تر از جنوب شهر است. این شهر نسبت به سایر نقاط کشور، دمایی نسبتاً متعادل دارد و همین امر آن را به جایی مناسب برای زندگی تبدیل کرده است. میانگین بارش سالانه در تهران، ۲۲۰ میلی‌متر و میانگین دمای سالانه این شهر 14 درجه سانتیگراد می‌باشد.

از سوی دیگر، پایتخت ایران آلودگی هوا و صدای زیادی دارد. تهران نیز مانند بسیاری دیگر از شهرهای بزرگ دنیا برای زندگی برای همه افراد مناسب نیست و نقاط مثبت و منفی دارد.

سفر به تهران از شهرهای مختلف ایران به شیوه های گوناگون امکان پذیر است که در زیر به آن اشاره خواهیم کرد.

• راه هوایی

دو فرودگاه اصلی تهران فرودگاه مهرآباد و فرودگاه بین المللی امام خمینی می‌باشند. فرودگاه مهرآباد در داخل شهر تهران قرار گرفته و پروازهای داخلی از تهران به شهرهای مختلف ایران از این فرودگاه صورت می گیرد. فرودگاه مهرآباد دارای چندین پایانه و ترمینال ورودی و خروجی است و در مرکز شهر تهران قرار گرفته است.

پرواز های خارجی به سمت ایران و از ایران از طریق فرودگاه بین المللی امام خمینی انجام می‌شود. این فرودگاه در 30 کیلومتری جاده تهران به قم واقع شده و چندین پایانه مسافربری دارد.

نقشهٔ پروازی کشورهایی که از/به فرودگاه بین‌المللی امام خمینی پرواز دارند.

در جدول زیر مقصدها و شرکت‌های هواپیمایی که به سمت فرودگاه امام خمینی پرواز دارند را مشاهده خواهید کرد.

• راه زمینی

چهار پایانه مسافربری تهران که در چهار نقطه مختلف شهر قرار گرفته‌اند، به صورت روزانه به سمت شهرهای مختلف ایران اتوبوس دارند. در زیر به معرفی این پایانه‌ها می‌پردازیم:

1-ترمینال غرب

این پایانه یکی از بزرگ ترین ترمینال های اتوبوسرانی تهران است که اکثر تعاونی‌های اتوبوسرانی کشور در آن نمایندگی فعال دارند. ترمینال غرب تهران برای بیشتر شهرهای کشور به ویژه شهرهای غربی ارائه خدمات دارد.

2-ترمینال خزانه یا ترمینال جنوب

این پایانه، قدیمی‌ترین پایانه مسافربری شهر تهران است. برای دسترسی به این پایانه می‌توانید از اتوبوس‌های تندروی شهری (بی آر تی) یا مترو (ایستگاه متروی پایانه جنوب) استفاده کنید که یکی از درب‌های آن مستقیماً وارد ترمینال جنوب می‌شود.

3-ترمینال شرق

دومین پایانه مسافربری بزرگ تهران، پایانه مسافربری شرق است. این ترمنیال اتوبوسرانی در محله تهرانپارس، خیابان دماوند واقع شده است. پایانه شرق روزانه 25 سفر به نقاط مختلف کشور دارد.

4-پایانه بیهقی یا ترمینال آرژانتین

یکی دیگر از پایانه‌های مسافربری تهران، پایانه بیهقی است که دسترسی آسانی به حمل و نقل عمومی داخل شهری دارد.

• راه ریلی

تهران دارای دو سطح سیستم حمل و نقل ریلی است. سطح اول راه آهن تهران شامل قطارهای متعددی است که به سمت شهرهای گوناگون ایران حرکت می‌کنند. بخش دوم راه ریلی تهران، سیستم راه آهن شهری تهران و حومه می‌باشد. این سیستم، خدمات خود را در سطح ترددهای داخل شهری ارائه می‌دهد.

راه‌آهن تهران

مراکز استان مشهد، تبریز، اهواز، بندرعباس، زاهدان، یزد و شیراز به سمت شهر تهران قطار دارند. علاوه بر این، بیش از هفتاد ایستگاه بین راهی وجود دارند که امکان دسترسی به قطار تهران را فراهم می‌کند.

متروی تهران

متروی شهر تهران تا به امروز (زمستان 1398) در هفت خط اصلی احداث شده است و خدمات خود را ارائه می‌دهد. پنج خط آن (خطوط ۲-۳-۴-۶-۷ متروی تهران) کاملاً درون‌شهری است. یک خط آن، یعنی خط 5 مترو کاملاً برون‌شهری (بین کرج و تهران) و یک خط آن (انشعاب خط ۱) به صورت دو قسمتی است که قسمت اول آن درون‌شهری و قسمت دوم برون‌شهری (بین تهران و فرودگاه بین‌المللی امام خمینی) می‌باشد.

متروی تهران ۲۲۰٫۵ کیلومتر طول و در مجموع ۱۲۲ ایستگاه است. شمار واگن‌های فعال در مترو تهران ۱۲۳۰ واگن است که روزانه به‌طور میانگین بیش از 5 میلیون مسافر را جابه‌جا می‌کنند.

زمانی که از تهران و دیگر شهرهای ایران بازدید می‌کنید، متوجه خواهید شد که جمعیتاین شهر نسبت به سایر شهرهای ایران بسیار بیشتر است. مهاجران بسیار زیادی در قرن 20 و 21 میلادی برای پیدا کردن شغل و زندگی در شرایط بهتر به این شهر بزرگ آمدند. بسیاری بر این باورند که باید بعضی از فرایندهای تمرکززدایی ملی در این شهر انجام شود تا آن را به محل بهتری برای زندگی تبدیل کند.

اقتصاد و جمعیت پایتخت ایران

اقتصاد تهران گسترده و متنوع است. این شهر به دلیل این که پایتخت ایران است مجموعه ای از کسب و کارهای گوناگون را در خود جای داده است. پیکره اقتصاد و صنعت تهران متشکل از شهرک‌های صنعتی، بازارهای عمده فروشی و خرده فروشی، صنف‌های متنوع کالا و خدمات و شرکت‌های خرد و کلان می‌باشد.

جمعیت تهران شب‌ها 8,700,000 نفر است اما در روزهای کاری به 12,200,000 نفر می‌رسد. این افزایش تعداد به افرادی برمی‌گردد که بیرون از تهران زندگی می‌کنند اما هر روز برای کار به تهران می‌آیند.

تاریخچه تهران، پایتخت ایران

از نظر تاریخی، منطقه‌ای که امروزه به نام تهران شناخته می‌شود، در گذشته به نام ری شهرت داشته است. در حال حاضر، ری شهرستانی در جنوب استان تهران است. تاریخچه ری به 3000 سال پیش از میلادی مسیح بازمی‌گردد و در گذشته پایتخت مادها بوده است و در طول تاریخ تاکنون بارها نام آن در منابع مختلف ذکر شده است. امروزه می‌توان چند جاذبه‌های گردشگری تهران را در این نقطه از شهر یافت.

ری در قرن هفتم میلادی توسط اعراب و در قرن چهاردهم میلادی توسط مغول‌ها نابود شد. ساکنین به این شهر (تهران) که نزدیک‌ترین روستا در زمان حمله مغول‌ها بود فرار کردند. بعد از آن، تهران شروع به رشد کرد و مورد توجه کریم خان زند، حاکم ایرانی، قرار گرفت و وی این شهر را به عنوان پایتخت خود اعلام کرد. اگرچه وی دستور داد تا برای او کاخی در آنجا ساخته شود، اما بعداً تصمیم گرفت که شیراز را به پایتختی انتخاب کند.

با روی کار آمدن حکومت قاجار، این شهر در سال 1795 به عنوان پایتخت ایران اعلام شد و تا به امروز که پایتخت کنونی ایران است اهمیت خود را حفظ نموده است. کاخ‌ها یکی پس از دیگری ساخته شدند. این روند کاخ سازی در دوران سلسله بعد، حکومت پهلوی، نیز در تهران ادامه یافت. بعد از آن که پادشاهی در ایران از بین رفت و انقلاب سال 1979 ایران اتفاق افتاد، شهر تهران همچنان اهمیت خود را به عنوان پایتخت ایران حفظ کرده است.

جاذبه های تاریخی داخل شهر

جاذبه‌هایی تاریخی تهران بسیار هستند که در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد:

مجموعه کاخ گلستان

این اولین مجموعه کاخی است که در اواخر دوران صفوی در باغی در مرکز شهر آن زمان و در مجاورت بازار بزرگ ساخته شد. شاهان سلسله پهلوی مراسم تاجگذاری خود را در این کاخ برگزار کردند. در این کاخ چندین موزه وجود دارد که به جاذبه‌های این کاخ تبدیل شده‌اند.

مجموعه کاخ نیاوران

این مجموعه کاخ اولین بار توسط ناصرالدین شاه، پادشاه قاجار، ساخته شد و مورد استفاده قرار گرفت. شاهان سلسله پهلوی نیز به سکونت در این باغ ادامه دادند و ساختمان‌های بیشتری در آن ساختند.

مجموعه کاخ سعدآباد
به جز یکی از کوشک‌ها در این مجموعه که به دوران قاجار تعلق دارد، این مجموعه کاخ محل اقامت تابستانی و دفتر کار رضا شاه، بنیان‌گذار سلسله پهلوی بوده است. بعدها، او و پسرش کاخ‌های بیشتری در آن ساختند که در حال حاضر همه آن‌ها با موضوعات مختلف به موزه تبدیل شده‌اند.

خزانه جواهرات ملّی
مجموعه فوق‌العاده سنگ‌های قیمتی و جواهرات این مکان بسیار حیرت‌آور و دیدنی است. این مجموعه متعلق به بانک مرکزی ایران می‌باشد. تاریخچه هر یک از آثار این خرانه جالب می‌باشد. هیچ قیمتی روی این کلکسیون نمی‌توان گذاشت و نظیر آن را در دنیا نمی‌توان یافت. زمانی که از جاذبه های تاریخی تهران دیدن می‌کنید، حتماً به این مجموعه نیز سر بزنید.

موزه ایران باستان

این موزه به موزه ملّی ایران نیز شهرت دارد و اشیای آن در دو ساختمان به نمایش گذاشته شده اند. در یکی از ساختمان‌ها آثار ایران پیش از اسلام و در ساختمان دیگر آثار ایران پس از اسلام (موزه دوران اسلامی) در معرض دید بازدیدکنندگان قرار گرفته اند.

موزه آبگینه
این موزه که به موزه سرامیک و ظروف شیشه‌ای مشهور است، مجموعه‌ای جالب و جذاب از آثاری است که به زیبایی به نمایش گذاشته شده‌اند و بیانگر ظرافت مهارت ایرانیان در ساخت آثاری هستند که از سرامیک و شیشه ساخته شده‌اند.

موزه رضا عباسی
بازدید از این مجموعه آثار هنری از پیش از اسلام تا قرن بیستم میلادی، مروری شگفت انگیز در تاریخ و فرهنگ این سرزمین خواهد بود.

موزه فرش
شناخته شده‌ترین هنر ایرانیان، فرش است. مجموعه‌ای از شگفت ‌انگیزترین فرش‌ها در این موزه و در مدل‌ها، رنگ‌ها و طرح‌های متنوع به نمایش گذاشته شده است که برای بازدیدکنندگان جذاب خواهد بود.

موزه هنرهای معاصر
این موزه با آثار مدرن خود، شما را شگفت‌زده خواهد کرد. نقاشی‌ها، مجسمه‌ها و سایر آثار این مجموعه شما را با هنرمندان مدرن ایرانی و گاهی اوقات خارجی آشنا خواهد کرد.

بازار بزرگ تهران
قدمت بازار بزرگ تهران به قرن نوزدهم میلادی و ابتدای قرن بیستم میلادی باز می‌گردد که از راهروها و گذرگاه‌هایی با بیش از 10 کیلومتر طول تشکیل شده است. بسیاری از فروشندگان و دلالان قدیمی در این بازار مشغول به کار هستند. محیط خاص این بازار از جاذبه های گردشگری تهران محسوب می شود.

برج آزادی
این برج در سال 1971 میلادی و برای گرامیداشت 2500 سالگی ایران از دوران هخامنشیان ساخته شد. این برج 45 متر ارتفاع دارد و بعضی قسمت‌های آن برای بازدید می‌باشد. معمار این برج آقای حسین امانت است.

داخل موزه این بنای تاریخی، اشیای باستانی جالبی از ایران وجود دارد.

برج طغرل
این برج در شهر ری، جنوب تهران، قرار دارد و می‌توانید از آن بازدید کنید. قدمت این برج به قرن دوازدهم میلادی بازمی‌گردد و برای گرامیداشت طغرل بیگ، از سلاطین سلجوقی، ساخته شده است.

حرم شاه عبدالعظیم

این بنا که قدمت آن به قرن نهم میلادی بازمی‌گردد، آرامگاه یکی از نوادگان امام حسن، امام دوم شیعیان دوازده امامی، می‌باشد. از قرن پانزدهم میلادی این مکان، آرامگاه بعضی از حاکمان و پادشاه تیموری، صفوی و قاجاری در ایران بوده است. به همین دلیل، این سازه با تزئینات آن از همان زمان ساخته شده و تاکنون نیز باقی مانده است.

خانه ظهیرالاسلام
این عمارت در منطقه بهارستان واقع شده است. معماری خانه ظهیرالاسلام تلفیقی از معماری سنتی ایرانی و غربی است که سبب شده ظاهر و ساختار خانه شیوه تقریباً نوینی، شبیه به معماری قرن ۱۹ میلادی، داشته باشد.

باغ فردوس
ساخت این باغ عمارت به دوره قاجار بازمی‌گردد. در معماری آن انواع تکنیک‌های گچ‌بُری استفاده شده است و در حال حاضر به عنوان موزه سینما پذیرای بازدیدکنندگان است.

خانه شهید مدرس
این خانه متعلق به شهید مدرس، یکی از چهره‌های سیاسی موثر در انقلاب ایران، است و در محله عودلاجان قرار دارد. خانه شهید مدرس در ابتدا در اختیار وزیر مختار فرانسه قرار داشت و بعدها به مدرس داده ‌شد تا در این خانه زندگی کند.

این خانه نمونه خوب و جالبی از معماری ایرانی به حساب می‌آید، زیرا بخش‌های مختلف معماری ایرانی از جمله اندرونی و بیرونی در آن کاملاً قابل مشاهده است.

عمارت مسعودیه

این بنا به دستور ناصرالدین شاه قاجار و در دوران قاجاریه ساخته شده است. از بخش‌های مختلف آن می‌توان به حیاط سید جوادی، عمارت دیوان خانه، حیاط مشیری، عمارت سفره خانه و عمارت مشیر الدوله اشاره کرد. مشروطه خواهان از این عمارت به عنوان یکی از پایگاه‌های اصلی خود استفاده می‌کردند و بسیاری از فعالیت‌های مربوط به انقلاب مشروطه را در این مکان هماهنگ می‌کردند.

میدان مشق
محوطه این میدان در دوره قاجار ساخته شد. میدان مشق در محله توپخانه سابق قرار دارد که قديمی‌ ترين و تاريخی ترين محله تهران به حساب می‌آید. به تدریج و با گذر زمان بناهای زیادی در محوطه میدان ساخته شد، از جمله ساختمان‌های کاخ شهربانی و کاخ وزارت امور خارجه و عمارت پست. این بناها هم اکنون برای بازدیدکنندگان قابل بازدید است.

میدان مشق در زمان فتحعلی شاه قاجار ساخته شده و در شروع کار منطقه‌ای نظامی برای تمرین رزمی قشون بوده است.

سردر باغ ملی
این سردر، پیش از ساخت برج آزادی، نماد تهران به حساب می‌آمد. سردر باغ ملی قبلاً به عنوان دروازه‌ ورود به میدان مشق بوده است.

میدان حسن آباد
در اطراف این میدان، چهار ساختمان تاریخی واقع شده است. معماری این میدان برگرفته از معماری اروپایی (معماری غربی) است. هشت گنبد ساخته شده روی این چهار بنای تاریخی، الهام گرفته از سبک معماری بناهای ایتالیایی می‌باشد.

آتشکده آدریان

این بنا که تنها آتشکده زرتشتیان در تهران است، به دوره قاجار تعلق دارد. بازدید از این آتشکده با هماهنگی قبلی امکان پذیر است و از مهم ترین جاذبه های گردشگری تهران می باشد.

تماشاگه زمان

این موزه، خانه‌ای تاریخی است که ساخت آن مربوط به دوره قاجار می‌باشد. تماشاگه زمان همچنین به عنوان نخستین موزه ساعت در ایران شناخته می‌شود.

تئاتر شهر

این بنا یکی از مراکز گردهم آیی هنردوستان است. معماری تئاتر شهر تهران متعلق به دوره پهلوی دوم (دوره معاصر) می‌باشد. ساختمان تئاتر شهر توسط هوشنگ سیحون طراحی شده است و از معماری پست مدرن ایرانی پیروی کرده است.

سرای روشن
ساختمان سرای روشن در خیابان ناصر خسرو قرار دارد. حدود 100 سال پیش، این ساختمان عامل اصلی رونق اقتصادی و تجاری در این خیابان به شمار می‌آمده است. در نمای این ساختمان، نمادی از آیین دیرین ایرانیان، آیین زرتشتی، یعنی فروَهر، دیده می‌شود.

مدرسه البرز (کالج آمریکایی‌ها، کالج البرز)
این باغ عمارت یکی از مراکز آموزشی معتبر و قدیمی شهر تهران به حساب می‌آید. مدرسه البرز یکی از نخستین نمادهای آموزشی در ایران است و بعد از دارالفنون به یکی از نهادهای آموزشی پرافتخار ایران مشهور می‌باشد. قدمت آموزش در این دبیرستان به سال 1873 میلادی بر ‌می‌گردد.

خانه تیمور تاش تهران
این بنا متعلق به دوره حکومت احمدشاه، یعنی اواخر دوره قاجار است. این بنا خانه عبدالحسین تیمورتاش ملقب به معزز الملک وزیر دربار پهلوی اول بوده است. خانه تيمورتاش در حال حاضر ساختمان دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش ایران (دافوس) مورد استفاده قرار می ‌گيرد.

دبیرستان فیروز بهرام
ساخت این عمارت به سال 1932 میلادی مربوط می‌باشد. این بنا یکی از دبیرستان‌های قدیمی و مخصوص زرتشتیان شهر تهران است.

باغ نگارستان (موزه مکتب کمال الملک) (دانشسرای عالی سابق)

این باغ عمارت در دوران حکومت قاجار و در خارج از محدوده شهر تهران قدیم ساخته شده بود. باغ نگارستان خیابان بندی منظم و درختکاری و گلکاری جذابی دارد. در داخل این باغ، چند عمارت بزرگ و کوچک به طور مجزا ساخته شده است که حوض‌خانه، کلاه فرنگی، حمام سرسره، اندرون و … را شامل می‌شود.

کاخ دادگستری تهران
ساخت این بنا به زمان پهلوی اول برمی‌گردد. سبک معماری بنای کاخ دادگستری، نئو کلاسیک است. گابریل گورکیان، معمار سرشناس ارمنی، طراحی کاخ دادگستری تهران را انجام داده است. زمینی که این کاخ در آن بنا شده است، از چهار طرف مشرف به خیابان‌های اصلی است. بازار تهران، پارک شهر، کاخ گلستان و شمس العماره و مدرسه دارالفنون اماکن گردشگری در نزدیکی کاخ دادگستری می‌باشند.

موزه تاریخ ( تماشاگه تاریخ)
این موزه تاریخ معاصر ایران یعنی ۲۰۰ سال اخیر را به نمایش می‌گذارد. علاوه بر این، ظروف و وسایل شخصی شاهان قاجار و تابلوهای كمال ‌الملك، نقاش معروف ایرانی و … نیز در آن نمایش داده می‌شود.

تماشاگه تاریخ شامل نگارخانه، کتاب‌خانه، تماشاخانه، چای‌خانه، سفره‌خانه و ساختمان اصلی كه در مجموع در سه طبقه ساخته شده است.

موزه مجلس شورای اسلامی
این موزه آثار هنری، نقاشی و صنایع دستی را در خود جای داده است و از بخش هايی همچون تاریخ مشروطیت، مجلس در قالب تصویر، سند و تندیس شخصیت های تاریخی تشکیل شده است. موزه مجلس شورای اسلامی در کنار خانه ملت قرار دارد. این موزه اکنون با دو رویکرد هنری و تاریخی فعالیت دارد.

حمام قبله (حمام خانم)
قدمت این بنا به دوره صفوی بازمی‌گردد. حمام قبله به همراه تکیه و مدرسه ای در بازارچه نايب ‌السلطنه ساخته شد و در کنار مدرسه حکيم باشی قرار گرفت. این بنا نمادی از آثار به جا مانده از دوران صفوی در تهران است.

مسجد فخر (مسجد فخرآباد) (مسجد امین الدوله)
این بنا از جمله مساجد ساخته شده دوران پهلوی دوم است. معمار مسجد فخر نیکلای مارکوف، معمار معروف روسی، است. طرح معماری مسجد آمیزه‌ای از اصول معماری فرنگی دوره قاجار و معماری ایرانی است و در هندسه و ترکیب اصلی آن، می‌توان گرایش به نقشه و طرح پرستشگاه‌های بیزانس را مشاهده کرد.

دروازه قزوین تهران
در سال 1557 میلادی، هم‌زمان با دوران حکومت صفوی، نخستین برج و باروی شهر تهران ساخته شد. طول این بارو شش هزار گام بود و چهار دروازه داشت. دروازه قزوین در مدخل کنونی بازارچه قوام‌الدوله و شاهپور (وحدت اسلامی کنونی) یکی از این باروها بود.

خانه اتحادیه تهران (خانه امین السلطان) (خانه دایی جان ناپلئون)
ساخت این خانه باغ متعلق به دوران قاجار است. «سفارت شوروی» حدود ۳۰ سال پیش این خانه را خریداری کرد و از آن پس به‌عنوان انجمن فرهنگی ایران و شوروی فعالیت کرد. در حال حاضر، خانه اتحادیه تهران در اختیار سازمان انتقال خون است و بازدیدکنندگان می‌توانند از آن رایگان بازدید کنند.

گراند هتل تهران
این بنا از آثار معماری اواخر دوره قاجاریه است. گراند هتل تهران قديمی‌ ترين هتل ایران محسوب می‌شود که یک مهاجر قفقازی به نام باقر خان آن را در زمینی به مساحت ۱۳۰۰ متر مربع در خیابان لاله‌زار جنوبی ساخت. الگوی پذيرايی در این هتل الهام گرفته شده از روش پذيرايی در هتل‌های اروپایی بود.

مسجد قندی
اين بنا که از آثار اواخر دوره قاجاریه است، در خيابان تختی خانی آباد تهران قرار دارد. بنای مسجد قندی شامل سردر ورودی، هشتی، صحن، ايوان و شبستان ستوندار است.

خانه مستوفی الممالک

این بنا در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه، در دوره قاجار ساخته شده است. این عمارت که قدمتی ۱۲۵ ساله دارد به نوعی نمایانگر تاریخ معاصر ایران می‌باشد. خانه مستوفی الممالک به خانه سیاسی تهران نیز مشهور می‌باشد زیرا نخستین کابینه مشروطیت در این خانه تشکیل شد. این خانه محل زندگی و دفترکار یکی از اصیل‌ترین دولتمردان قاجار و پهلوی، «میرزا حسن خان مستوفی‌الممالک» بوده است.

موزه و کتابخانه ملک
قدمت ساخت این بنا به سال 1937 میلادی بازمی‌گردد. این بنا به نام آقا ملک، ثروتمند بزرگ زاده تهران و ساکن در مشهد است که خیریات و موقوفات او مشهور است. در حال حاضر کتب، هزاران نسخه‌ی خطی نفیس، نسخ چاپ سنگی، تابلوهای نقاشی، مجموعه‌هایی از تمبر، سکه، آثار لاکی و بسیاری از لوازم و تجملات شخصی آقا ملک در بین موقوفات قرار دارد.

باغ عین‌الدوله
این باغ به دوره قاجار تعلق دارد. در حوالی باغ عین‌الدوله، باغ های مشهوری در فاصله‌ها و جهات مختلف قرار داشت.

موزه هنرهای ملی ایران

این بنا متعلق به دوران حکومت قاجار، یعنی 170 سال پيش‌ است. اين مجموعه بهترین هنرهای ملی ايران در همه سال ‌هاي اخیر مانند مینیاتور، میناکاری، ‌تذهیب‌گر، خاتم، کاشی كاری‌، قالی بافی، زری دوزی، پارچه‌بافی، مخمل بافي، ، قلم‌زنی و معرق را در دل خود جای داده است.

مدرسه دارالفنون
این مجموعه آموزشی که به کوشش میرزا تقی‌ خان فراهانی، معروف به امیرکبیر، در سال 1852 میلادی بازگشایی شد، یکی از کهن‌ترین بنیادهای آموزشی نوین ایران به حساب می‌آید. دارالفنون را می‌توان نخستین دانشگاه در تاریخ مدرن ایران دانست. ساختمان دارالفنون در خیابان ناصرخسرو در مرکز شهر تهران قرار دارد.

رشته‌های پیاده‌نظام، سواره‌نظام، مهندسی، توپ‌خانه، پزشکی و جراحی، داروسازی و کانی شناسی در این مدرسه تدریس می‌شد و دروس مشترک آن زبان فرانسه، علوم طبیعی، ریاضی، تاریخ و جغرافیا برای همه رشته‌ها بود. بعدها زبان انگلیسی، روسی، نقاشی و موسیقی به درس‌های این مدرسه افزوده شدند.

مسجد و مدرسه سپهسالار

این مجموعه نخستین و بزرگ‌ترین مسجد و مدرسه عالی در تهران است. مسجد و مدرسه سپهسالار، پس از مدرسه چهارباغ اصفهان، بزرگ‌ترین و باشکوه‌ترین بنای مذهبی در ایران است. این بنا در نزدیکی مجلس شورای ملی و در جنوب شرقی میدان بهارستان قرار گرفته است و از بارزترین جاذبه های تاریخی تهران به حساب می آید.

آغاز ساخت این مجموعه به سال 1879 میلادی بازمی‌گردد. از ویژگی‌های مهم فضای مسجد سپهسالار می‌توان به وجود مهتابی‌ها و بهارخواب‌های وسیع در طبقه فوقانی آن اشاره نمود.

عمارت کلاه فرنگی عشرت آباد (کاخ عشرت‌آباد)
این باغ عمارت که در شرق تهران واقع شده، متعلق به دوره قاجار است. این باغ بیشتر به عنوان مکانی برای برگزاری مراسم عروسی و تفریحات شاه استفاده می‌شد و در آن ساختمان کلاه‌ فرنگی، به صورت برج چهار طبقه ساخته شده بود.

کاخ شهربانی
این کاخ در مرکز شهر تهران، در میدان مشق (باغ ملی)، و برای اداره شهربانی تهران در سال 1936 میلادی ساخته شد. در ساخت بنای عمارت شهربانی تهران از سبک معماری نئو کلاسیک اروپایی الهام گرفته شده است. سازنده کاخ شهربانی، قلیچ باقلیان و طراح آن معمار برجسته ارمنی گابریل گورکیان بود.

عمارت قصر یاقوت (کاخ یاقوت)
این بنا که در شرق تهران واقع شده است، مربوط به دوره قاجار می باشد. کاخ سرخه حصار از بخش‌های قصر بیرونی و حرمخانه سلطنتی تشکیل شده بود.

حمام نواب
این بنا از جمله آثار به جا مانده از دوران قاجاریه است. برای جلوگیری از اتلاف گرما و امکان استفاده از آب قنات‌ها و چشمه‌ها برای استحمام، معمار، حمام نواب را پایین‌تر از سطح زمین ساخته است.

خانه فخرالملوک
این عمارت به دوره قاجار تعلق دارد. ساختمان این خانه یک حیاط مرکزی و بنایی با تزئینات گچی دارد.

مسجد شيخ عبدالحسين
اين بنا که به دوران قاجار تعلق دارد، در محله بازار، کوی پاچنار، نزدیک به امامزاده زيد قرار گرفته است. بنای مسجد از صحن، ايوان، گنبد، شبستان تابستانی و زمستانی، طاق‌نما های اطراف صحن و ۲ مناره کوچک تشکیل شده است.

کلیسای حضرت یوسف (ع)
این کلیسا در سال ۱۹۵۰ میلادی ساخته شده است. عمارت آن سردر بسیار زیبایی دارد که معماری آن از دروازه معروف شهر باستانی بابل الهام گرفته شده است.

کلیسای گریگور لوساووریچ مقدس
ساخت این کلیسا به سال 1975 میلادی بازمی‌گردد. بنای کلیسا از نظر طرح کلی و ابعاد گنبد از کلیسای مشهور هریپسیمه مقدس الهام گرفته است که در شهر اجمیاتسین، ارمنستان واقع شده و متعلق به سال ۶۱۸ میلادی می‌باشد.

مسجد سيد عزيز الله
اين بنا در محله بازار قرار دارد و از بناهای ساخته شده در دوره قاجار می‌باشد. بنای مسجد سید عزیزالله از صحن سه ايوانه، گنبد، شبستان تابستانی و زمستانی و تزئینات زيبای کاشیکاری تشکیل شده است.

مسجد امام خمینی تهران
اين مسجد در کنار بازار تهران واقع گردیده و یکی از بناهای ارزشمند دوره قاجاریه به حساب می‌آید. اين مسجد، قبل از انقلاب اسلامی، “مسجد شاه” نام داشت.

موزه خانه امام جمعه
این خانه، از آثار معماری به جا مانده از دوران قاجار است که تزئینات مفصلی دارد. در میان تزئیات آن نقاشی، گچبری و آئینه کاری دیده می شود. این موزه خانه دارای دو بخش اندرونی و بیرونی می‌باشد.

موزه تالار عاج
این تالار و حوض خانه اگرچه متعلق به دوره قاجار است اما معماری آن به بناهای دوره زندیه شباهت دارد.

کاروانسرای خانات

قدمت این بنا به یک قرن پیش می‌رسد و باغ و بنای آن مساحتی مساحت ۱۰هزار مترمربعی دارد. این کاروانسرا یکی از نخستین کاروانسراهای درون شهری تهران می باشد. معماری آن از معماری باغ های ایرانی الهام گرفته است.

ساختمان مجلس ملی ایران
این ساختمان در گذشته، کاخ یکی از سیاستمردان دوران قاجار بوده است. پس از انقلاب اسلامی، این ساختمان کاربری خود را به ساختمان مجلس تغییر داد.

بقعه هفت دختران
این بقعه که قدمتی در حدود 1300 سال پیش دارد در خیابان سیروس واقع شده است. این بنا در واقع، آرامگاه هفت تن از دختران امام موسی کاظم (هفتمین امام شیعیان) است.

عمارت کاظمی (خانه موزه تهران قدیم)
این بنا به دوره قاجار تعلق دارد. عمارت کاظمی در گذشته خانه یکی از ثروتمندان تهرانی بوده است. این بنا هم اکنون به موزه تبدیل شده است.

امامزاده صالح
آرامگاه امامزاده صالح در میدان تجریش تهران قرار دارد. بنای فعلی آن به دوره قاجار تعلق دارد، اما قدمت آرامگاه به سال 1301 میلادی برمی‌گردد.

مسجد و مدرسه حکیم باشی (آقا محمود)
قدمت این بنا به دوره قاجار برمی‌گردد. گنبدخانه و ایوانی در سمت قبله قرار گرفته‌اند و شاخص ترین عناصر مسجد به شمار می‌آیند.

مسجد و مدرسه فیلسوف ‌الدوله
این مجموعه توسط فیلسوف ‌الدوله، یکی از پزشکان مشهور دوره ناصرالدین شاه قاجار، ساخته شده است. از مشخصه‌های مسجد فیلسوف الدوله می‌توان به کاشی‌کاری های ظریف و کاربندی ‌های زیبای آن اشاره نمود.

مسجد و مدرسه مُعیـِر الممالک
دوستعلی خان نظام الدوله معیر الممالک یکی از رجال دوره قاجار بود که این مسجد و مدرسه را حدود 120 سال پیش تاسیس کرد. این مکان مدت‌ها محل تحصیل علوم دینی بود و در حال حاضر نیز یکی از حوزه‌های علمیه فعال در تهران است.

حمام پامنار
این حمام در خیابان پامنار تهران و در نزدیکی مسجد پامنار قرار گرفته است. حمام پامنار از جمله آثار به جا مانده از دوره قاجاریه می‌باشد و در عمق ۵ متری زمین ساخته شده است.

کلیسای مریم مقدس
این بنا توسط نیکلای مارکف معمار در دوره پهلوی ساخته شده است. کلیسای مریم مقدس اولین کلیسای جامع ارامنه تهران در زمان پهلوی دوم است. بناهای مربوط به دفاتر اداری خلیفه‌گری ارامنه تهران نیز در این کلیسا قرار دارد و اسقف اعظم ارامنه هم در آن سکونت دارد.

خانه پروفسور عدل

این خانه که متعلق به پروفسور عدل بوده است، در سال 1931 میلادی در تهران، خیابان ولی‌عصر (عج) و رو به روی کاخ مرمر توسط یک معمار روس ساخته شد.

خانه جلال الدین تهرانی
این بنا یکی از آثار دوره قاجاریه است و در زمان انقلاب اسلامی به رئیس شورای سلطنت تعلق داشته است. این بنا قبل از تخریب تزئیناتی از جمله گره چینی آجری، آیینه‌کاری، حجاری روی سنگ، گچ‌بری، نقاشی روی دیوار و کاشیکاری داشت.

امامزاده سید اسماعیل
این بنا یکی از آرامگاه‌های به جا مانده از دوره قاجاریه است که کتیبه‌ای در آن وجود دارد که به سال 1482 میلادی یعنی زمان آق قویونلوها باز می‌گردد. این کتیبه ظاهراً قدیمی‌ترین بنا در میان بناهای کهنه تهران است.

مجموعه قزاقخانه
این مجموعه هم به دوره قاجار و هم پهلوی متعلق است. این بنا در قسمت شمال میدان مشق سابق (باغ ملّی کنونی) قرار دارد. در این مجموعه قزاق‌ها تمرین رژه و مشق نظام می‌کردند.

تکیه نیاوران
این تکیه قدیمی‌ترین تکیه تهران است. علم کردن آن به زمان قاجار برمی‌گردد اما در طول این سالها تغییرات بسیاری کرده است. 153 سال است که در این تکیه مجالس تعزیه و عزاداری برگزار می شود.

موزه حیات وحش و طبیعت ایران
این موزه در منطقه دارآباد تهران در شمال پایتخت قرار دارد. در این موزه جانورشناسی می‌توانید از بسیاری از گونه‌های جانوری، استودیو تاکسیدرمی و فضای سبز دیدن کنید.

جاذبه‌های خارج شهر

در ادامه به جاذبه‌های تاریخی خارج از شهر تهران خواهیم پرداخت:

برج نقاره‌خانه
این بنا در شمال منطقه امین‌آباد شهرری و بر بالای کوه نقاره‌خانه یا کوه طبرک قرار دارد. ارتفاع برج نقاره‌خانه ۳ متر است. «بزرگ امید»، یکی از از شهریاران سلجوقی، در حدود ۱۰۰۰ سال پیش این برج را ساخت که بعدها آرامگاه وی گشت.

آتشکده بهرام (تپه میل) (آتشکده ری)

این مجموعه آتشکده از جمله آثار به جا مانده از دوره ساسانیان است. آتشکده بهرام در حدود ۱۲ کیلومتری جنوب شرقی جادّه شهر ری به سمت ورامین قرار دارد. بخشی از بنای آتشکده بهرام، که به آتشکده ری نیز مشهور است، در زمان حمله اسکندر به ایران تخریب شد و تنها قسمتی از بنای چهارطاقی و زیبای این آتشکده به صورت دو میل باقی مانده است.

قلعه سرخ حصار
این قلعه در منطقه سرخه حصار در نزدیکی آبعلی، واقع شده است. قدمت قلعه سرخ حصار به دوره سلجوقی یعنی قرن 11 و 12 میلادی برمی‌گردد و کاربری دفاعی داشته است.

کاروانسرای فتحعلی شاهی (کاروانسرای رباط کریم)

این بنا در ۳۰ کیلومتری جاده تهران به ساوه و در شهرستان رباط کریم استان تهران واقع شده است. ساخت این بنا به دوره قاجار و حدود 140 سال پیش برمی‌گردد.

زندان هارون
این بنا در ۱۳ کیلومتری شرق تهران و در ۱۰ کیلومتری جاده تهران به خراسان، در روستای هارون، دامنه کوه مسگرآباد واقع شده است. قدمت زندان هارون به دوره آل بویه یعنی قرن 10 میلادی بازمی‌گردد.

تپه تُرپاق قلعه تهران
این تپه در یک کیلومتری جنوب غربی دهستان فیلستان، در جنوب جاده فیلستان به سمت پویینک قرار دارد. ارتفاع تپه ترپاق از سطح زمین‌های اطراف خود، حدود ۱۲ متر می‌باشد و وسعتی در حدود ۲۰ هزار متر مربع دارد. قلعه‌ای که روی این تپه تاریخی قرار دارد و به نام قلعه ترپاق مشهور است در دوره اسلامی و با استفاده از مصالح خشت و گل ساخته شده است.

امروز تنها بخش‌هایی از برج و باروی قلعه تپاق باقی مانده است. طبق سفال‌های کشف شده در این منطقه، قدمت این تپه را می‌توان به هزاره اول قبل از میلاد نسبت داد.

جاذبه های طبیعی تهران

در ادامه متن به جاذبه‌های طبیعی این شهر می‌پردازیم:

روستای کن

این روستا خوش آب و هوا، یکی از روستاهای ییلاقی تهران می‌باشد. از ویژگی های بافت قدیمی روستای کن می‌توان به باغ های میوه و کوچه‌های سرسبز با دیوارهای خشتی اشاره نمود.

قله کلکچال

کُلَک‌چال نام یکی از کوه‌های شمال تهران است. که ارتفاع قله آن از سطح دریا در حدود ۳۳۵۰ متر می‌باشد.

یونجه‌زار تهران
با عبور از مسیر قدیمی و سنتی فرحزاد به امامزاده داوود از راه دره وسیع شمالی فرحزاد، به منطقه‌ای می‌رسید که یونجه‌زار نام دارد. این منطقه طبیعتی متنوع و زیبا دارد و چند چشمه در آن در جریان است. مردم از این مسیر برای تفریح و پیمودن راه استفاده می‌کنند.

دره دو چناران
این دره در شمال غربی فرحزاد قرار گرفته است و دارای مناظری متنوع، باغها و چشمه ها است.