برای ایرانیان تحصیل کرده، نام اهواز با جاذبه‌های تاریخی و طبیعی آن پیوند خورده است. این شهر چندین مکان تاریخی باستانی و شگفتی‌های طبیعی دارد. برای نیمی از ایرانیان، نام اهواز ناخودآگاه آنها را به یاد رود کارون، سمبوسه و آفتاب داغ این شهر می‌اندازد.
اما این شهر تاریخی مملو از بناهای قدیمی و جاذبه‌های گردشگری است. از ساختمان معین التجار گرفته تا حرم علی بن مهزیار اهوازی، جاذبه‌های تاریخی زیادی در این شهر وجود دارند.
بر اساس کتیبه‌های باستانی به جا ماند، اهواز یکی از قدیمی‌ترین شهرهای استان خوزستان است. این شهر 40 اثر تاریخی ثبت شده دارد. رود کارون که از این شهر می‌گذرد، یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری شهر اهواز است.
اهواز یکی از کلانشهرها و، در کنار آن، یکی از جاذبه‌های گردشگری ایران است.
جغرافیای اهواز
اهواز مرکز استان خوزستان است و در جنوب غربی ایران واقع شده است. ارتفاع این شهر از سطح دریا در حدود 25 متر می‌باشد و در میان دشت‌هایی قرار دارد که منطقه وسیعی از این استان را شکل می‌دهند.
نبود پوشش گیاهی در این مناطق موجب شده است تا آب و هوای این منطقه بسیار گرم و خشک باشد و شهر اهواز را در زمره گرم‌ترین مناطق ایران قرار داده است. در فصل زمستان دمای هوا در اهواز به 5 درجه سانتی‌گراد می‌رسد، در حالی که در فصل تابستان این دما تا 50 درجه سانتی‌گراد نیز افزایش می‌یابد.
کارون بلندترین رود ایران است که از رشته کوه‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد، از شهر اهواز می‌گذرد و این شهر را به دو بخش غربی و شرقی تقسیم می‌کند. قسمت غربی اهواز بیشتر شامل مناطق مسکونی و قسمت شرقی آن شامل مراکز مالی و تجاری می‌شود. کارون رودی است که امکان کشتیرانی در آن وجود دارد. سدهای مختلفی روی این رود ساخته شده است که برق لازم و آب آشامیدنی مردم این منطقه را تامین می‌کند.
راه‌های سفر به اهواز
امروزه اهواز یکی از نقاط ترانزیتی مهم ایران تلقی می‌شود که از طریق جاده، راه ریلی و راه هوایی با بندرهای مهم ایران مانند آبادان، خرمشهر، امام خمینی و ماهشهر ارتباط پیدا می‌کند. علاوه بر این، از آن جایی که این شهر به شلمچه و چذابه، دو بازار و ترمینال مرزی، نزدیک است، عبور و مرور کالاهای تجاری، مسافران و زائران از ایران و عراق به طور مستقیم بر این شهر تاثیرگذار است.
برای کشف جاذبه‌های طبیعی و تاریخی اهواز راه های گوناگونی وجود دارد:
- سفر زمینی با خودروی شخصی
برای سفر به اهواز با خودروی شخصی می‌توان از طریق آزادراه‌های اصفهان و شیراز و جاده های تهران سفر کرد.
- سفر زمینی با اتوبوس
در بسیاری از شهرهای ایران برای سفر به اهواز اتوبوس وجود دارد. در خود اهواز نیز پایانه‌های اتوبوسرانی زیر وجود دارد:
• پایانه اتوبوسرانی زاگرس
• پایانه اتوبوسرانی خلیج فارس
• پایانه اتوبوسرانی 17 گانه سیاحت (سه راه خرمشهر)
• پایانه اتوبوسرانی تپه
- راه هوایی
میانگین پروازهای داخلی و خارجی به فرودگاه اهواز 70 پرواز در روز است. فرودگاه بین‌المللی اهواز به صورت مستقیم به تهران، شیراز و اصفهان و به صورت هفتگی به دبی، کویت و مشهد پرواز دارد. خطوط هوایی ایران ایر، اسکای، ماهان، کاسپین، ایر تور، آتا، اویل، کیش ایر، اترک، کشمیر، تابان و زاگرس در این فرودگاه فعالیت دارند.
- راه ریلی
قطارهای تهران – خرمشهر در ایستگاه راه آهن اهواز توقف دارند و به صورت روزانه (3 قطار در روز) به این شهر سفر می‌کنند. علاوه بر این، در ایستگاه راه آهن کارون از اهواز به بندر امام خمینی نیز به صورت روزانه قطار وجود دارد.
جمعیت و اقتصاد اهواز
بر اساس آمار سرشماری که در سال 2016 در ایران انجام شد، اهواز حدود 1,300,000 نفر جمعیت دارد. اقوام گوناگونی در این شهر زندگی می کنند، از جمله اعراب ایران و بختیاری‌ها. در دوره‌های گوناگون اقوام مختلفی از جمله یهودیان در این شهر زندگی کرده‌اند. اهواز مرکز پیروان اقلیت دینی مندائی نیز می باشد که این گروه بیشتر به تولید ظروف نقره مشغول هستند.
همان‌طور که می‌دانید، ایران به ذخایر نفتی زیادی دارد. بیش از نیمی از این نفت در استان خوزستان وجود دارد. علاوه بر تاسیسات نفتی، سایر کارخانه‌های بزرگ صنعتی نیز این شهر را به یکی از مهم‌ترین مرکز صنعتی ایران تبدیل کرده‌اند.
همچنین اهواز یکی از جاده‌های ترانزیتی اصلی ایران می‌باشد که مناطق مختلف کشور را به بنادر مهم آبادان، خرمشهر، ماهشهر و امام خمینی متصل می‌کند. این اتصال از طریق جادّه، خطوط هوایی و خطوط ریلی انجام می‌شود.
تاریخ اهواز
نام اهواز از واژه “خوزی” سرچشمه می‌گیرد که در واقع نام نژادی بوده که ساکنین بومی استان خوزستان بودند. این مردم از نسل عیلامی‌ها بودند.
اهواز در حال حاضر در میان شهرهای بزرگ ایران جایگاه برجسته‌ای دارد و یکی از جاذبه‌های گردشگری کشور محسوب می‌شود. اما این شهر باستانی دوره‌های بسیار پرچالشی را در تاریخ ایران تجربه کرده است. نتیجه بعضی از این فراز و فرودها به جاذبه‌های کنونی این شهر تبدیل شده است.
این شهر در زمان شاپور اول، دومین پادشاه امپراتوری ساسانی، رونق بسیاری یافت زیرا وی پیشرفت زیادی در بازسازی دو سوی کارون داشت. قسمت شرقی این رود مرکز تجاری و قسمت غربی آن مرکز حکومت فرمانروا و بزرگان بود. حمله اعراب در قرن هفتم میلادی، قسمت غربی این رود را از بین برد.
در دوران پیش از اسلام، شهر اهواز رونق زیادی داشت. این شهر یکی از شهرهای مرکزی امپراتوری پارت‌ها و یکی از مراکز عمده صنعت پارچه در دوران ساسانیان بود. این شهر به دلیل قرار گرفتن در ساحل رود کارون یکی از مراکز تجاری مهم ایران بود.
در دوران پس از اسلام و بعد از شورش صاحب الزنج در قرن نهم میلادی، اهواز به قدری دچار آسیب شد که مرکز استان خوزستان به شوشتر منتقل شد. این اوضاع سخت تا دوران حکومت صفویان یعمی زمانی که این شهر به روستایی کوچک تبدیل شده بود، به طول انجامید. علاوه بر آن، در قرن نوزدهم میلادی اوضاع این شهر بدتر شد و تبدیل به یک قصبه کوچک شد.
اما گشوده شدن درب‌های کارون به روی تجارت جهانی در سال 1888 این داستان را تغییر داد. ناصرالدین شاه قاجار از این موقعیت استفاده کرد تا تجارت و اقتصاد را بهبود ببخشد. به دستور او، بندری در قسمت شرقی رود کارون به نام بندر ناصری ساخته شد و بعد از ساخت این بندر، اهواز به شهر ناصریه تغییر نام داد که تا آغاز حکومت پهلوی این نام بر روی شهر باقی ماند. سپس دوباره نام قبلی روی این شهر گذاشته شد.
در طول آن روزها، تجارت دریایی با دورترین بنادر هند، آفریقا و خاور دور انجام می‌شد. چند سال بعد، کاروانسراها و بازارهایی در این شهر ساخته شد که امروز به جاذبه‌های گردشگری این شهر تبدیل شده‌اند.
پس از گذشت همه این‌ها، اهواز دوباره رونق اولیه خود را به دست آورد و مرکزیت استان خوزستان دوباره به این شهر بازگشت.
منشا اولیه پیشرفت این منطقه تجارت دریایی آن بوده است. بعد از آن، شروع استخراج نفت در مسجد سلیمان در سال 1908 میلادی انگیزه‌ای جدید برای پیشرفت این منطقه بود. یکی از تاسیسات مهم نفتی در شهر اهواز پیدا شد. از این شهر به عنوان ایستگاهی برای انتقال خط لوله به آبادان استفاده می‌شد. منشا بعدی پیشرفت، ساخت راه آهن سراسری ایران بود که در سال 1929 به این شهر رسید.
با وجود همه سختی هایی که این شهر داشت، امروز بخش شرقی شهر اهواز هنوز هم قلب این شهر تلقی می شود.
جاذبه‌های تاریخی داخل شهر
در ادامه به معرفی دیدنی های تاریخی داخل شهر اهواز می پردازیم:
آرامگاه علی بن مهزیار
این بنا در قسمت قدیمی شهر قرار دارد. علی بن مهزیار یکی از فقیهان، محدثان و عالمان مشهور شیعه و یکی از پیروان امام رضا (امام هشتم شیعیان) بود. قدمت ساخت بنای کنونی این آرامگاه به قرن هجدهم میلادی بازمی‌گردد. این بنا به عنوان محلی برای برگزاری آیین‌های دینی استفاده می‌شود.
پل سفید
این پل معلق نماد شهر اهواز است و یکی از دیدنی های تاریخی این شهر به شمار می رود. ساخت پل سفید به سال 1315 خورشیدی باز می گردد.
پل سیاه
این پل که در سال 1308 خورشیدی ساخته شد، به دلیل رنگ تیره مصالح آن پل سیاه نامیده شد. پل سیاه که 1050 متر طول و 6 متر عرض دارد، بر روی رود کارون قرار گرفته است.این پل به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است.
سرای عجم
ساختمان تاریخی سرای عجم در گذشته یکی از کاروانسراهای شیخ خزعل و بازار بوده است. در حال حاضر این ساختمان به عنوان انبار استفاده می‌شود. سرای عجم از نظر معماری بنایی منحصر به فرد است. این بنا، سازه‌ای آجری دارد که از ستون‌های حجاری شده، حجره های متعدد، سنگ فرش و در و پنجره چوبی تشکیل شده است. این بنا یکی از آثار ملّی ایران محسوب می‌شود.
سرای معین التجار
بنای معین التجار از دوران قاجار به جا مانده و امروز در خیابان ۲۴ متری اهواز واقع شده است. این بنا یکی از جاذبه‌های تاریخی برجسته این شهر قدیمی می باشد. ساختمان مذکور در گذشته سرای بازرگان سرشناس حاج محمدتقی معین التجار بوده است.
خانه دادرس
قدمت خانه دادرس به دوران قاجار بازمی‌گردد. این بنا در جنوب شهر اهواز و در خیابان عبدالحمید قرار گرفته است. در خیابان عبدالحمید و جنوب شهر اهواز چندین ساختمان وجود دارد که قدمت آنها به دوران قاجار و پهلوی بازمی‌گردد. این خانه یکی از آثار ملّی ایران می‌باشد.
خانه نفیسی
خانه نفیسی در خیابان سلمان فارسی (نادری) روبه روی پارکینگ کارون واقع شده است. این خانه یکی از آثار ملّی ثبت شده می‌باشد.
خانه ماپار
این خانه قدیمی به دوران پهلوی اول تعلق دارد و در خیابان فردوسی واقع شده است. خانه ماپار دارای یک زیرزمین سنگی، دو حیاط و دو حوض می باشد که با تزئینات آجری، طاق‌های کاذب و درهای چوبی طراحی شده است. این خانه یکی از جاذبه های تاریخی اهواز به شمار می رود.
بازار عبدالحمید
بازار عبدالحمید قدیمی‌ترین بازار اهواز است که در خیابان نظامی یا نظیرپور قرار دارد. همچنین کاروانسرای شیخ خزعل نیز در این بازار قرار دارد. این بازار زمانی مرکز خرید اصلی شهر بود. قدمت بازار عبدالحمید به بیش از یک قرن می‌رسد.
بلندترین آبشار مصنوعی خاورمیانه
بلندترین آبشار مصنوعی خاورمیانه در شهر اهواز قرار دارد که روی هفتمین پل این شهر ساخته شده است. این آبشار نورپردازی بسیار خیره‌کننده و زیبایی دارد. اگر به شهر اهواز سفر کردید، هرگز بازدید از این آبشار را از دست ندهید.
موزه هنرهای معاصر
ساخت موزه هنرهای معاصر اهواز به سال 1959 بازمی‌گردد. این موزه دو طبقه دارد و از 5 گالری تشکیل شده است.
جاذبه های تاریخی خارج از شهر
در ادامه متن، به معرفی جاذبه های خارج شهر اهواز می پردازیم:
خونگ اژدر
این مکانی باستانی نزدیک به شهر ایذه می‌باشد که در آن دو سنگ نوشته یافت شده است: یکی از آن ها سنگ نوشته حکاکی شده مربوط به 4000 سال پیش یعنی دوران ایلامی ها می‌باشد و دیگری کنده‌کاری 1800 ساله دوران پارتیان است.
اشکفت سلمان
این بنا معبدی مربوط به دوران عیلامی‌ها می‌باشد که در جنوب شهر ایذه قرار گرفته است. اشکفت سلمان، یکی از جاذبه های تاریخی اهواز است که دارای چهار نقش برجسته می باشد. بزرگترین کتیبه نوشته شده با خط میخی که از دوران عیلامی باقی مانده نیز در این بنا وجود دارد.
جاذبه های طبیعی اهواز
در ادامه متن به معرفی مکان‌های زیبا در طبیعت اهواز می‌پردازیم:
رود کارون
رود کارون بلندترین و بزرگترین رود ایران است که از رشته کوه زاگرس آغاز شده و به سوی دشت خوزستان جریان دارد. کارون سرسبزترین رود ایران و تنها رودی در ایران است که امکان کشتیرانی در آن وجود دارد. کارون یکی از جاذبه های طبیعی مهم اهواز محسوب می‌شود.
پارک جزیره اهواز
پارک جزیره اهواز در کنار رود کارون قرار گرفته است. این پارک محیطی زیبا و دلنشین دارد. در پارک جزیره اهواز وسایل بازی برای کودکان و دوچرخه برای بزرگسالان وجود دارد. این پارک در شب هوایی بسیار دلچسب دارد.
تالاب بامدژ
استان خوزستان تالاب‌های زیادی دارد. تالاب بامدژ در 40 کیلومتری شمال غربی اهواز واقع شده است. این منبع آب شیرین 4000 هکتار مساحت دارد. تالاب بامدژ در کنار روستاهای مزرعه قرار گرفته است و به همین دلیل به یکی از جاذبه‌های طبیعی اهواز برای بازدیدکنندگان تبدیل شده است.
