تکیه معاون الملک کرمانشاه، نمایشی از هنر دوره قاجار

کرمانشاه یکی از کلان شهرهای ایران است که دارای آب و هوای معتدل کوهستانی است و در منطقه مرکزی غرب ایران قرار دارد. بناهای تاریخی مختلفی از دوره پیش و پس از اسلام در این شهر وجود دارند. بیشتر بناهای پس از اسلام کرمانشاه به دوره قاجار مربوط می شوند. یکی از این بناهای شاخص، تکیه معاون الملک است که به عنوان بزرگترین تکیه در شهر کرمانشاه شناخته می شود و از جذاب‌ترین جاهای دیدنی کرمانشاه به حساب می‌آید.

تکیه معاون الملک که نام قدیمی آن معین الرعایا است، در خیابان حداد عادل قرار دارد. این خیابان در گذشته به نام محله آبشوران شناخته می شد.

تاریخچه تکیه معاون الملک

در دوره قاجار تکیه های مختلفی برای برگزاری مراسم مذهبی در کرمانشاه بنا شدند. تکیه معاون الملک نیز در سال ۱۲۸۲ خورشیدی توسط شخصی به نام معین الرعایا در محله آبشوران کرمانشاه ساخته شد. این تکیه در آن زمان فقط دارای یک بخش حسینیه بود.

سپس، در سال ۱۲۸۷ خورشیدی و در جریان مشروطه، شخصی به نام ظهیرالملک تکیه معاون الملک را به توپ می بندد. همچنین، بسیاری از قسمت های این تکیه در جریان مشروطه به آتش کشیده می شود. بسیاری از تزیینات تکیه از جمله آیینه کاری های آن بر اثر آتش سوزی از میان می رود و قسمتی از آن نیز تخریب می گردد. همچنین، در این جریان معین الرعایا توسط مشروطه خواهان ترور می شود.

سپس، در سال ۱۳۲۰ خورشیدی شخصی به نام معاون الملک تکیه را خریداری می کند تا به مرمت و بازسازی آن بپردازد. او همچنین در سال ۱۳۲۶ خورشیدی ساختمانی را در مجاورت تکیه خریداری می کند و دو بخش دیگر به نام زینبیه و عباسیه در نزدیکی حسینیه بنا می کند.

معاون الملک تکیه را وقف برگزاری عزاداری ها و مراسم مذهبی می کند. ایشان یک سال بعد از ساخت زینبیه و عباسیه و در سال ۱۳۲۷ خورشیدی از دنیا می رود. جنازه او در بخش زینبیه تکیه معاون الملک به خاک سپرده می شود.

در طول دوره های بعد و در اوایل دوره پهلوی برای جلوگیری از تخریب بنا، بخش عباسیه تکیه تبدیل به مدرسه علوم اسلامی می شود. این بدان جهت بود که درآمد حاصل از مدرسه، صرف بازسازی و مرمت تکیه گردد. با این وجود، بخش عباسیه در طی سال های طولانی به صورت مدرسه باقی می ماند.

سپس، در سال ۱۳۵۲ خورشیدی تکیه معاون الملک به اداره فرهنگ و هنر وقت تعلق می گیرد. این بنا هم اکنون به عنوان یکی از بناهای تاریخی شهر کرمانشاه به شمار می رود.

ویژگی های معماری تکیه معاون الملک

از ویژگی های بارز تکیه معاون الملک می توان به کاشی کاری های بی نظیر آن اشاره کرد. در این بنا از کاشی های برجسته و نیمه برجسته ای استفاده شده است که روی آن نقوشی از اساطیر و تاریخ ایران و جهان حک شده اند. برای این کار از رنگ های طبیعی بهره گرفته اند.

تصاویری که روی کاشی ها مشاهده می شوند، مربوط به نبردهای پیامبر و حضرت علی و همچنین صحنه کربلا هستند. علاوه بر آن، تصاویری از سلاطین باستانی ایران از قبیل پادشاهان هخامنشی و ساسانی و نیز تخت جمشید بر روی کاشی ها قابل رویت هستند.

ورودی ها و بخش های مختلف این اثر تاریخی

این تکیه دارای سه درب ورودی در اضلاع غربی‌، شمالی و جنوبی است. هر یک از این درب ها به کوچه یا خیابانی باز می شوند. درب غربی به خیابان حداد عادل، درب شمالی به کوچه معاون الملک و درب جنوبی به کوچه ایلخانی باز می شود.

تکیه معاون الملک دارای سه بخش است که در زیر به شرح هرکدام می پردازیم:

حسینیه:

درب ورودی حسینیه ۶ متر پایین تر از سطح خیابان است. در نتیجه برای آن ۱۷ پله به سمت پایین تعبیه شده است. در کنار این پله ها، سقاخانه کوچکی وجود دارد که با کاشی های منقوش زیبا و حاوی کلمه “ابوالفضل” تزیین شده است.

حسینیه دارای حیاط کوچکی است که پیرامون آن حجره های دوطبقه و تاق نماهای متعدد مشاهده می شوند.‌ سرتاسر این تاق نماها و حجره ها با کاشی های زیبا مزین شده اند. بر روی این کاشی ها، تصاویری از عزاداری امام حسین، مثل سینه زنی، دیده می شوند.

علاوه بر آن، تصاویر خلفا و سلاطین ایران و همچنین بارگاه حضرت سلیمان بر روی این کاشی ها نقش بسته اند. همچنین اشعاری از شاعر معروف (واله کرمانشاهی) که در وصف بنا سروده شده است، بر روی کاشی ها مشاهده می شوند.

زینبیه:

از حیاط حسینیه به وسیله راهرو کوچکی به بخش زینبیه راه می یابیم. این بخش برخلاف سایر بخش های تکیه معاون الملک، دارای سقف و گنبد است‌. برای این بخش درب دیگری تعبیه شده بود که به کوچه معاون الملک باز می شد. در گذشته بانوان می توانستند از این درب بدون برخورد با آقایان به طبقه بالای زینبیه راه یابند. هم اکنون این درب ورودی مسدود شده است.

تصاویر موجود بر کاشی کاری های بخش زینبیه بیشتر مربوط به وقایع عاشورا و صحنه جنگ امام حسین در صحرای کربلاست. در بالای این تصاویر کاشی هایی با زمینه سفید و به شکل مربع با اضلاع ۳۵ سانتی متر وجود دارند. بر روی این کاشی ها اشعاری از محتشم کاشانی مشاهده می شوند.

علاوه بر آن، تزییناتی از قبیل رسمی بندی در زیر گنبد زینبیه قابل مشاهده هستند. این‌ رسمی بندی ها دارای نقوش گل و بوته هستند که اشعار محتشم کاشانی را در بالای آن نگاشته اند.

عباسیه:

این بخش از تکیه دارای حیاط بسیار بزرگی است که در ضلع شرقی آن بنای دو طبقه ای قرار دارد. این بنا دارای ایوانی با دو ستون آجری است که در قسمت جنوبی آن واقع شده اند.

نمای دیوارهای عباسیه با کاشی های هفت رنگ مزین گشته است. بر روی این کاشی ها تصاویری از صحنه ورود یوسف پیامبر به کنعان و بارگاه حضرت علی و امام حسین (ع) نقش بسته اند.

علاوه بر آن، در بخش عباسیه موزه هایی موسوم به موزه مردم شناسی کرمانشاه و موزه پوشاک و زیورآلات دایر هستند.

بازدید از این اثر تاریخی را از دست ندهید

تکیه ها معمولا بناهایی هستند که مراسم مذهبی در آنها برگزار می شوند. تکیه معاون الملک یکی از نمونه های بی نظیری است که در دوره قاجار بنا شده است. تزیینات کاشی کاری این تکیه و بسیاری دیگر از ویژگی های آن همه ساله گردشگران زیادی را به سوی خود می کشاند.

اگر با تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی به کرمانشاه سفر کردید، بازدید از تکیه معاون الملک را از دست ندهید. “دستی بر ایران” شمارا به بازدید از این تکیه به همراه دیگر جاذبه های گردشگری کرمانشاه دعوت می کند.

تکیه معاون المک کجاست؟

تکیه معاون الملک کرمانشاه، در محله‌ی آبشوران قدیم از بافت سنتی این شهر و خیابان حداد عادل کنونی واقع شده است. موقعیت دقیق این تکیه را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره تکیه معاون الملک

برای پیدا کردن پاسخ سایر سوال‌هایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.